Editorial

Igl è reservà a dictaturas da decretar linguas e lur diever da surengiu. Democrazias e societads avertas èn savens confruntadas cun process da svilup linguistics stentus tut auters che linears, essend lur substanza cundiziunada da facturs istorics, culturals ed adina dapli er economics, resp. da la fiera. Quai vala era per la plurilinguitad en noss pajais, che represchenta in’atgna cumponenta d’indentitad da nossa naziun da voluntad politica. In giuven cusseglier naziunal da Genevra ha stuì sentir quai ultimamain. En ina moda plitost naiva è el sa smirveglià ch’i saja quasi nunpussaivel da pudair duvrar a Berna la lingua da scrittira tudestga, ch’el aveva emprendì uschè stentusamain en scola. Il dialect tudestg saja simplamain omnipreschent e senza remischun. El ha svidà ses puppen en la NZZ, quai che ha manà ad ina debatta publica davart la rolla dal dialect tudestg. Questa discussiun bainvegnida ha deplorablamain gì lieu en la Svizra romanda, entant che la glieud da questa vart da la Sarine sa senta fitg bain en sia posiziun da maioritad. E dasperas ha il giuven politicher genevrin mussà precis nua ch’ils pileschs han ils gnirunchels. Ils Svizzers tudestgs n’èn strusch pli abels da midar a bucca dal tudestg svizzer al tudestg da scrittira- e quai na deriva strusch da lur tenuta linguistica generala. Il triumf dal dialect svizzer tudestg cuzza gia ditg ed è vegnì favurisà ils ultims onns dals meds da massa cun ina nivellaziun activa da las valitas culturalas al “qua ed uss” (chavazzin: audience) gist tuttina sco ina politica naziunalista simplifitganta da tschertas partidas che teman tut quai che para ester. Vitiers vegn ch’i n’ha anc mai dà ina conterpaisa en furma d’ina politica da linguas en noss pajais che fiss digna da purtar quel num. Ussa dentant è la situaziun sa midada. Il december passà è ida en vigur la lescha da linguas (cf. Babylonia 3/09), che furnescha la legitimaziun per ina tala politic. La Confederaziun stuess betg decretar la plurilinguitad, mabain stuess s’imponer a moda decisa en il process da promoziun da questa plurilinguitad. Quest squitsch mussa dapi ussa er reacziuns concretas, uschia han ils chantuns, nua ch’il dialect tudestg prendeva adina dapli surmaun en las scolas decis da prescriver la lingua da scrittira sco lingua d’instrucziun. I fiss dentant giavischabel ch’ins s’occupass dapli per la realisaziun da questa lescha ed il destin da la plurilinguitad, uschia ch’i na restass betg be tar ina u l’autra pitschna reclamaziun d’in politicher e represchentants minoritads (guarda las infurmaziuns en quest numer). Da quai e d’in ambient cultural che vegniss favurisà uschia, pudessan profitar tant la scola, sco l’instrucziun da linguas e la didactica da linguas integrada, il tema principal da quest numer da Babylonia. Gist l’idea da l’access integrativ a las linguas avra novas ed interessantas perspectivas al plurilinguissem e spazzass cunfins spiertals e culturals.