Editorial

Ina scola en l’Africa dal sid: Sur il vast areal zappan savens antilopas e schacals ed en l’instrucziun da biologia passa qua e là l’ina u l’autra piton da maun a maun. Tenor il manader da scola è ina da las finamiras da la scola d’intermediar a las scolaras ed als scolars ina “environmental conscience”. Quai impressiunescha ils visitader e tant pli anc sia remartga quasi casuala che la scola saja per el anc adina “bler memia alva”. Quai vul dir: En questa scola privata èn ils obstachels d’admissiun per uffants nairs anc bler memia gronds. Qua datti d’ina vart las taxas da scola, er sche blers uffants vegnan sustegnids cun stipendis, da l’autra vart existan largias en il fund scolastic familiar e gronds deficits linguistics. Blers uffants ch’èn creschids cun las linguas localas ston betg sulet sa confruntar cun l’englais sco lingua da scola, mabain er cun ina moda e maniera da s’exprimer adattada a la scola. Dacurt han ins decidì d’introducir, sper afrikaans sco segund linguatg, er anc xitsonga. Cun quai vegnan rinforzads talas minoritads tranter ils scolars che represchentan la maioritad en ils vitgs dal conturn. Questas minoritads èn anc oz, 20 onns suenter la fin da l’apartheid, participads bler memia pauc al svilup da l’economia e da la societad civila.
La Republica da l’Africa dal sid renconuscha e tgira indesch linguas uffizialas, entant che afrikaans na vegn betg be discurrì dals descendents dals Burs, mabain er dad 80% dals ‘coloured’ e da ca. 200’000 Sidafricans nairs, che han surprendì la lingua da lur anteriurs oppressurs. Quests paucs aspects laschan sminar ina situaziun linguistica autamain cumplexa e dotada da numerusas ipotecas istoricas che han evidentamain repercussiuns sin il sistem scolastic. Ensemen cun la mancanza d’egualitad da schanzas mainan quellas a problems considerabels. Sch’ins cumpareglia questas sfidas cun las discrepanzas en connex cun la plurilinguitad en Svizra, survegnan las relaziuns svizras in pau in’autra fatscha. Chavazzins sco “dispensa da l’instrucziun en la segunda lingua naziunala”, “il futur dal talian en il rest da la Svizra”, “Curs en lingua e cultura per uffants cun fund da migraziun” mussan ch’i fiss uras d’agir. Ma serius: Na pudess ins – vis da l’extern – betg avair enviglia per nos problems?
Natiralmain èsi necessari da pretender ch’ils problems vegnan prendids per mauns e ch’ins duess investir ils meds finanzailss necessaris. E surtut duessan nus sco commembers d’autoritads, sco sclasts e persunas en la furmaziun da magisters s’engaschar che las energias vegnian impundidas a moda precisa ed effizienta. Pertge senza la corrupziun endemica da l’Africa dal sid duessi esser pussaivel ins tar nus dacuntanscher fitg bler cun summas fitg modestas. En mintga cas na stuain nus betg cumbatter cunter ina corrupziun omnipreschenta sco en l’Africa dal sid. I duai dentant er esser permess da dumandar, sche nus n’essan betg daventatds memia cumadaivels da vulair affruntar nos relativmain “pitschens” problems. (DS)