Editorial

La Fundaziun ch per la collavuraziun naziunala vegn crititgada fermamain. Ella na fetschia betg ses duair, numnadamain promover il barat da scolaras e giuvenils en Svizra. Essend che la finamira d’ina dublicaziun dals barats linguistics, pretendida da l’Uffizi federal da cultura il 2011, n’è insumma betg vegnida cuntanschida, stoppian ins metter en dumonda ina prolungaziun dal mandat ed in augment dals meds finanzials. La fundaziun n’haja nagina strategia, nagins concepts operativs effizients e naginas structuras organisatoricas cleras. Evidentamain ferm tubac che sforza la fundaziun da reponderar la situaziun. Tuttina, far responsabla sulettamain la fundaziun per il naufragi da la politica da barat fiss memia simpel ed era fatal. Pertge? Perquai che la promoziun dal barat en noss pajais è in’incumbensa immensa che na po betg vegnir prestada dad ina suletta instituziun, era sche quella è fitg bain organisada. Barats linguistics èn numnadamain in problem cultural. Barat vul dir s’avrir, s’avischinar a l’auter ed appreziar l’auter. Gia dapi intgin temp datti dentant en Svizra – ed utrò – ina tendenza culturala cuntraria: in egocentrissem, in sa retrair en sias quatter paraids, la tema da l’auter.
Ma barat signifitga era la tschertga d’in savair che n’obedescha betg a la simpla utilisabladad ed utilitad tecnica, ma che è tuttavia suttamess ad in enritgiment cultural avert. Ins po ir en Svizra franzosa per scuvrir in nov mund ed ina nova moda da viver, per far amicizias, euv. Ma era en quest reguard va la tendenza en in’autra direcziun. “Per emprendistas ed emprendists n’èsi il pli savens betg necessari da savair franzos”, uschia ha titulà dacurt la “NZZ am Sonntag”, precisond che “per 60% da tut las professiuns cun in emprendissadi tanschi da savair tudestg”. I vegn fatg qua allusiun al profil d’exigenzas che la CDEP/EDK e l’uniun d’artisanadi e mastergn han laschà crear per facilitar als giuvenils la tscherna d’ina professiun. Uschia ha in biro da furmaziun intelligent scuvert che la plipart da las professiuns na pretendan betg enconuschientschas dal franzos. Uschè simpel duai quai esser! La funcziunalisaziun dal savair ed il patratgar puramain utilitaristic sa fan puspè valair – cun agid dad experts da furmaziun. Pertge per l’amur da Dieu duain emprendistas ed emprendists perder lur temp prezius cun in barat?
Igl è evident ch’in patratgar uschè stretg è lià a la cultura. Ins na po perquai betg laschar la Fundaziun ch persula a mesa via! I dovra per forza ina coaliziun da persunas da la cultura, da la politica e dal mund da lavur ch’èn prontas ed han il curaschi da resister e che pon preschentar novas perspectivas. Nus empruvain da far quai cun quest numer da Babylonia davart il tema “Da vervas e vivondas”. Tar il magiar ed en la gastronomia è la convergenza da lingua e cultura evidenta. Uschia san ins p.ex. struch imaginar ch’in cuschinunz u ina cuschinunza possia exequir sia professiun senza savair la lingua franzosa (u autras). Ma exact quai dat il nov profil d’exigenzas da crair als cuschinunzs ed a las cuschinunzas EFZ! Quai na vulain nus betg acceptar e giavischain perquai ina lectura captivanta. (ggh)