Editorial

Carl il V. ha regì sco imperatur tranter 1519 e 1556. Gist uschè magnifica sco questa perioda da la Renaschientscha tardiva è stada per la cultura occidentala, gist uschè extravagant, genial ed erudit è stà Carl il V., che ha laschà enavos fastitgs inextinguibels cun ses spiert spezialmain aviert. Quai vala er per sia tenuta vers las linguas: Quot linguas quis callet, tot homines valet – “Cun mintga lingua ch’in uman enconuscha, daventa el er in auter carstgaun”. Cun las linguas s’avra per in uman er in orizont da la multifariadad. Entras questa vegn el d’enconuscher il mund e sasez, pertge mintga lingua represchenta er in’autra moda da l’esser uman, dal patratgar, dal sentir da l’avischinaziun tranter ils umans. Tut quai tutga tar nossa ierta culturala ed è ina part da nossa istorgia europeica. En in’epoca caracterisada da tendenzas d’omogeneisaziun ed unificaziun fissi bun da tgirar bain quella. Tranter questas tendenzas sa cristallisescha ina legenda, ch’è sa sviluppada ils davos onns. I vala da prender ad ella ses inchant, da la deconstruir: Quai è la legenda che pretenda ch’i dettia ina lingua unitara generala, ina lingua franca, che vegnia da schliar noss problems da communicaziun e che represchentia la clav per il futur. Questa legenda na derasa betg be illusiuns tranter ils blers umans, ella metta er en privel l’ierta culturala e la multifariadad da l’esser uman. Per fortuna è questa deconstrucziun sa messa en moviment er tar nus. Uschia rapportain nus en quest numer davart il studi da la Scol’auta professiunala da Solothurn, che demussa ina giada dapli, che la pretensiun per dapli diversitad linguistica n’è betg simplamain ina idea da fantasts da stersas, mabain ch’ella correspunda ad in basegn da l’economia svizra. I dat gia plirs studis ch’èn vegnids fatgs tar questa dumonda, uschia er da la Scol’auta professiunala da la Svizra taliana. Ellas conferman tuttas, ch’il mund da lavur, surtut da las interpresas medias e pitschnas, dumondan cleramain enconuschientschas da las linguas naziunalas, — essend quellas decisivas per la cumpetitivitad. Per nus na vai betg simplamain per la deconstrucziun da la legenda, per la pars destruens, nus vulain contirbuir er a la pars costruens, pia ad ina nova istorgia forsa en il senn da Carl il V, per restaurar la veglia istorgia da la multifariadad linguistica e culturala.
Pleds na furman betg be l’armadira externa da las linguas, els èn er lur olmas. Mintga pled nov è in’experienza, in’aventura. Da dar attenziun speziala als pleds signifitgescha perquai da gidar ils emprendiders, da scuvrir las linguas e la multifariadad che reusseschan adina puspè d’ans far smirvegliar. Babylonia ha gia deditgà in numer a l’emprender stgazi da pleds (2/1996), uss proponin nus novas ideas e novas propostas tar il lexical approach.

La redacziun